Agar sizdan “Talabalar orasida eng ko‘p iste’mol qilinadigan mahsulot nima?” deb so‘rashsa, qanday javob berasiz? Fast-food? Kofe? Gazli ichimliklar? Ha, bularning barchasi to‘g‘ri. Ammo bu mahsulotlarning asosiy tarkibiy qismi shakar ekanligini bilarmidingiz?
Talabalar kundalik hayotida ichadigan ichimliklar va yeydigan shirinliklar orqali o‘zlari sezmagan holda juda ko‘p miqdorda shakar iste’mol qilishadi. Aslida, shakarning ko‘pligi tanamiz uchun zararli bo‘lib, uni hatto “oq zahar” deb ham atashadi.
Shakar qayerda ko‘proq uchraydi?
Talabalar orasida mashhur bo‘lgan quyidagi mahsulotlarning barchasida katta miqdorda shakar bor:
1. Gazli ichimliklar (Cola, Fanta, Sprite)
1,5 litrli shishada 150-180 gramm shakar bor (bu 30-35 choy qoshig‘iga teng!).
2. Qadoqlangan sharbatlar
1 litrda 80-100 gramm shakar bor.
“100% tabiiy” deb yozilgan bo‘lsa ham, ko‘p qismi shakar eritmasidan iborat bo‘ladi.
3. Shirinliklar (pechenye, konfet, shokolad, vafli, tortlar)
100 gramm shirinlikda 50-60 gramm shakar bor.
Bir kunda faqat bitta shokolad yoki vafli yesangiz ham, tavsiya etilgan shakardan 2-3 baravar ko‘p iste’mol qilasiz.
4. Fast-food mahsulotlari (burgers, souslar, ketchup, chipslar)
100 gramm chips yoki ketchupda 10-30 gramm shakar bor.
Talabalar shakardan qanchalik ko‘p foydalanadi?
Kun davomida bitta gazli ichimlik, sharbat va shirinlik iste’mol qiladigan talaba o‘rtacha 200-300 gramm shakar yeb ichadi. Bu Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tavsiya qilgan miqdordan 4-6 baravar ko‘p!
Taqqoslash uchun:
Tavsiya etilgan miqdor: Kuniga 50 gramm (10 choy qoshig‘i)
O‘rtacha talaba iste’mol qiladigan miqdor: 200-300 gramm (40-60 choy qoshig‘i)
Bu degani, talabalar kuniga 4-6 kunlik shakar iste’mol qilmoqda!
Ko‘p shakar iste’mol qilish qanday xavflarga olib keladi?
Shakarning ortiqcha iste’moli sog‘liq uchun jiddiy xavf tug‘diradi:
✅ Semirish – Shakar yog‘ga aylanib, ortiqcha vazn yig‘ilishiga sabab bo‘ladi.
✅ Diabet (qandli diabet) – Ko‘p shakar iste’mol qilish qondagi insulin darajasini oshirib, organizmni diabetga olib borishi mumkin.
✅ Tishlarning buzilishi – Shakar tish emalini yemirib, karies va boshqa muammolarni keltirib chiqaradi.
✅ Energiya tushishi va charchoq – Shakar energiya beradigan mahsulot sifatida targ‘ib qilinadi, ammo aslida u tez so‘rilib, organizmni charchatadi.
✅ Yurak-qon tomir kasalliklari – Shakar qondagi yomon xolesterinni oshiradi va yurak xastaliklariga olib keladi.
Shakar o‘rniga nima iste’mol qilish kerak?
Shakarni butunlay tark etish qiyin bo‘lsa ham, uni tabiiy mahsulotlar bilan almashtirish mumkin. Masalan:
Gazli ichimlik o‘rniga – Oddiy suv yoki limonli choy
Qadoqlangan sharbat o‘rniga – Yangi siqilgan mevali sharbat yoki suv
Shirinliklar o‘rniga – Xurmo, banan, uzum yoki tabiiy asal
Chipslar o‘rniga – Yong‘oq, bodom yoki quritilgan mevalar
Shakardan voz kechish nafaqat sog‘lig‘ingizni yaxshilaydi, balki pulingizni ham tejaydi!
Bir kunda shakarli mahsulotlarga qancha pul ketadi?
Talaba o`rtacha quyidagi mahsulotlarni iste`mol qiladi:
| Mahsulot | Miqdor | O`rtacha narx (so`m) | Tarkibidagi shakar (gramm) |
| Gazli ichimliklar | 1 l | 10 000 | 150-180 gr |
| Qadoqlangan sharbat | 1 l | 12 000 | 80-100 gr |
| Shirinliklar (shokolad, vafli, pechenye) | 100 gram | 5 000 | 50-60 gr |
| Chips yoki snaklar | 100 gr | 7 000 | 10-30 gr |
| Jami: | 34 ming | 200-300 gr shakar |
Bir oyda : 34 000 so`m*30 kun=1 mln 20 ming so`m!
Shakar o`rniga qanday mahsulotlar olish mumkin?
Agar shakarli mahsulotlarga ketayotgan 34 ming so`mni sog`lom, tabiiy mahsulotlarga sarflasak, quyidagilarni sotib olish mumkin:
| Mahsulot | Miqdor | O`rtacha narx (so`m) |
| Olma | 1 kg | 10 ming |
| Banan | 1 kg | 15 ming |
| Apelsin | 1 kg | 18 ming |
| Uzum | 1 kg | 12 ming |
| Jami: | 4 kg | 34 ming |
Bu degani, bir kunda iste`mol qilayotgan shakarli mahsulotlar o`rniga 4 kg tabiiy meva olish mumkin!
Agar shakarli mahsulotlar uchun sarflanayotgan 1 mln 20 ming so`mni mevalarga yo`naltirsak, quyidagi miqdorda meva olish mumkin:
102 kg olma yoki
68 kg banan yoki
56 kg apelsin yoki
85 kg uzum
Bu nafaqat sog`lom balki uzoq muddat organizmni tabiiy vitaminlar va minerallar bilan ta`minlaydi. Talabalar shirin mahsulotlar va gazli ichimliklarga sarflayotgan pullari evaziga tabiiy mevalarni sotib olib, sog‘lom va arzonroq alternativaga ega bo‘lishlari mumkin.
Xulosa
Shakar yashirincha iste’mol qilinadigan eng mashhur mahsulotlardan biridir. Talabalar kun davomida ichadigan ichimliklar va yeydigan yengil taomlar orqali shakarni sezmagan holda haddan tashqari ko‘p iste’mol qilishmoqda. Bu esa uzoq muddatda semizlik, diabet va yurak kasalliklari kabi jiddiy muammolarga olib kelishi mumkin. Shuning uchun, shakarga bog‘liqlikdan qutulish va tabiiy mahsulotlarga o‘tish vaqti keldi!