Endi oliygohlarda ikki kun dars o‘tiladimi?
Dual ta’lim tizimi — bu ta’limning nazariy va amaliy qismlarini birlashtirgan yondashuv bo‘lib, talabalar o‘z bilimlarini nafaqat universitet yoki institutlarda, balki ishlab chiqarish korxonalarida amaliy mashg‘ulotlar orqali mustahkamlash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Ushbu yondashuv o‘quvchilarga real ish sharoitlarini taqdim etadi va ularni bozor talablariga moslashtirishda katta rol o‘ynaydi. Oliy ta’lim tizimida dual ta’limni tashkil etish, o‘z navbatida, mamlakatning iqtisodiy rivojlanishiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Dual ta’limi tizimi o‘quv va ishlab chiqarish jarayonlarini birlashtirish orqali mutaxassislarni tayyorlashda kuchaytirishga asoslanadi, bu esa o‘quv muassasalari bitiruvchilarining kasbiy mahoratini oshiradi.
Dual ta’lim ishsizlikka yechim bo‘la oladimi?
Ko‘plab xorijiy oliy ta’lim muassasalarida dual ta’lim tizimi joriy etilgan. Germaniya, Shveysariya, Avstraliya, Kanada va Niderlandiya kabi mamlakatlarda bu tizim keng qo‘llaniladi. Talabalar nazariy ta’limni oliy ta’lim muassasalarida olishadi, amaliy mashg‘ulotlar esa ishlab chiqarish korxonalarida o‘tkaziladi. Dual ta’lim tizimi talabalar uchun ish bozoriga tez kirish imkoniyatlarini yaratadi va ishlab chiqarish korxonalariga mos malakali xodimlar tayyorlashga yordam beradi. Bu yondashuv, yoshlarni amaliy bilimlar bilan ta’minlab, ularning ishga tayyorlanishini sezilarli darajada oshiradi.
Endilikda “Kasb egasi” yangi dual ta’lim tizimi joriy etiladi
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga ko‘ra, 2025/2026 o‘quv yilidan boshlab, oliy ta’lim tizimida dual ta’lim bosqichma-bosqich joriy etiladi. Qarorda “Kasb egasi” deb atalgan yangi dual ta’lim tizimi tashkil etilishi belgilangan. Ushbu tizimda talabalar ikki bosqichda ta’lim olishadi:
· Nazariy ta’lim: Oliy ta’lim muassasalarida o‘qituvchilar tomonidan olib boriladi.
· Amaliy mashg‘ulotlar: Talabalar ishlab chiqarish korxonalarida amaliy mashg‘ulotlar o‘tkazadilar. Bu amaliy mashg‘ulotlar, talabalar uchun yangi ko‘nikmalarni rivojlantirish va ularning kelajakdagi ish faoliyatiga tayyorlanishiga yordam beradi.
Shu bilan birga, ushbu tizimni amalga oshirish uchun oliy ta’lim muassasalari, Savdo-sanoat palatasi va Kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirligi o‘rtasida o‘zaro hamkorlik o‘rnatiladi.
Qarorga ko‘ra, ushbu tizimni joriy etishning dastlabki bosqichida, 2025/2026 o‘quv yilidan boshlab, Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat institutining 3 va 4-kurs talabalari uchun dual ta’lim dasturlari taqdim etiladi. Bu talabalar, ta’lim jarayonini bir vaqtning o‘zida oliy ta’lim muassasasida va korxonalarda o‘tkazadilar.
Talabalarga ish haqi to‘lanadi
Qarorda dual ta’lim jarayonida talabalar uchun yaratilgan shart-sharoitlar hamda ularning ish haqi masalalari ham ko‘rib chiqilgan. Talabalar uchun amaliy mashg‘ulotlar davomida olingan ish haqi, Bandlikka ko‘maklashish davlat jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan to‘lanadi. Bu, talabalarni iqtisodiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash va ularni o‘qish davomida moddiy yordam bilan ta’minlash maqsadida amalga oshiriladi. Har oyda 2 million so‘mgacha bo‘lgan ish haqi davlat jamg‘armasi tomonidan qoplab beriladi.
Ish beruvchilar va talabalar o‘rtasida shartnoma tuziladi
Qarorda Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi, Savdo-sanoat palatasi, Kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirligi hamda boshqa tashkilotlar o‘rtasida hamkorlikni kuchaytirish, dual ta’lim tizimining samarali amalga oshirilishini ta’minlashga qaratilgan chora-tadbirlar ko‘riladi. Hududiy hokimliklar, yirik ish beruvchilar va klasterlar bilan birgalikda, oliy ta’lim muassasalari uchun tegishli o‘quv-metodik hujjatlar va o‘quv jarayonlarini ishlab chiqish va tasdiqlash zarur.Dual ta’lim jarayonida talabalar va korxonalar o‘rtasida shartnomalar tuzish tartibi ham aniq belgilangan. Har yili 1-sentyabrga qadar, dual ta’limga qabul qilingan talabalar, korxona va oliy ta’lim muassasasi o‘rtasida shartnoma imzolanishi tashkil etiladi. Bu shartnomalar talabalarning o‘qish va amaliy mashg‘ulotlarni muvaffaqiyatli yakunlashlariga asos bo‘ladi.
Xulosa
Oliy ta’lim tizimida dual ta’limni joriy etish, nafaqat talabalar uchun yangi imkoniyatlar yaratadi, balki ishlab chiqarish va ta’lim sektorlari o‘rtasida kuchli hamkorlikni o‘rnatish imkonini beradi. Bu esa o‘z navbatida, mamlakat iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshiradi, yoshlar o‘rtasida ishsizlikni kamaytiradi va o‘quvchilarning kasbiy tayyorgarligini sezilarli darajada yaxshilaydi.
Asosiysi, talabalarga zamonaviy texnologiyalarni o‘zlashtirish va ishlab chiqarishda yangi yondashuvlarni joriy etish imkoniyatlarini yaratadi. Puxta egallangan amaliy ko‘nikmalar kelajakda malakali kadr bo‘lib yetishishlariga zamin hozirlaydi.