Har yili 1-aprel kelishi bilan dunyo bo‘ylab odamlar bir-biriga hazillar qilishadi, kichik “aldovlar” uyushtirishadi. Lekin “Hazil kuni”ni qanday paydo bo‘lgani haqida faqat taxminlar mavjud.
Kun tarixi
Ba’zi tarixchilarning fikricha, 1-aprelning ildizlari 16-asrga borib taqaladi. O‘sha paytda Fransiya Yulian kalendaridan Grigorian kalendariga o‘tgan. Yulian kalendarida yangi yil 1-aprel atrofida, ya’ni bahor faslining boshida nishonlangan. Yangi kalendarga ko‘chishni kech bilganlar yangi yilni eski usulda nishonlashda davom etishgan. Ularni “aprel ahmoqlari” deb atashgan. Ularga qog‘ozdan baliqlar yopishtirishgan, chunki baliq osonlikcha aldanadigan, ishonuvchan mavjudot hisoblangan.
Boshqa bir taxminga ko‘ra, 1-aprelning kelib chiqishi qadimgi Rimdagi Hilariya festivaliga bog‘liq. Bu festival mart oyining oxirida nishonlangan va quvonchli bayram bo‘lgan. Odamlar turli liboslar kiyib, bir-birlarini masxara qilishgan. Aytishlaricha, bu festival Misr afsonasidan ilhomlangan bo‘lgan.
Tabiatning hazillari
Shuningdek, 1-aprelning bahorning birinchi kuniga, ya’ni tabiat o‘zgaruvchan ob-havo bilan odamlarni “aldaydigan” vaqtga to‘g‘ri kelishi bilan bog‘liq taxminlar ham bor.
Kulgili hazillar dunyo bo‘ylab
18-asrga kelib, 1-aprel hazillari Buyuk Britaniya orqali tarqaldi. Shotlandiyada bu ikki kunlik bayramga aylandi. Bugungi kunda ham bu davlatlarda odamlar yanada murakkab hazillarni o‘ylab topishga harakat qilishadi. Gazetalar, radio va televideniye stansiyalari 1-aprel kuni uydirma xabarlarni tarqatib, o‘z tomoshabinlarini hayratda qoldirishadi. Misol uchun, bir paytlar Shveysariyada sport jurnalisti yangi beysbolchi soatiga 270 km tezlikda to‘p uloqtira olishi haqida yozgan.
Oddiy odamlar ham uyda hazillar qilishadi. Masalan, shakar va tuz idishlarining joyini almashtirish va hokazo.
Tarix shuni ko’rsatadiki, 1-aprel hazillari juda qaltis bo’lishi mumkin va jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Hazil qilishdan oldin, uning kimga ta’sir qilishi va qanday oqibatlarga olib kelishi mumkinligi haqida yaxshilab o’ylab ko’rish kerak. Tarixda 1-aprel kuni o’tkazilgan qaltis hazillar bo’lgan. Ba’zilari jamoatchilikning g’azabini keltirib chiqargan, boshqalari esa huquqiy oqibatlarga olib kelgan.
- Dunyoning eng qaltis hazillari:
- 1938-yil, Orson Uellsning “Dunyo urushi” radiosi
- Orson Uellsning “Dunyo urushi” radiostansiyasida Marsliklar Yerga hujum qilgani haqidagi yolg’on xabari Qo’shma Shtatlarda katta vahima uyg’otdi. Ko’p odamlar bu xabarga ishonib, qochishga harakat qilishdi. Bu hazil o’sha davrning eng mashhur va qaltis hazillaridan biri hisoblanadi.
2005-yil, Coca-Cola ning AQShda suv sotuvi
Coca-Cola 2005-yilning 1-aprelida AQShda “Dasani” suvini sotishni to’xtatishini e’lon qildi. Sabab sifatida, “Bu shunchaki oddiy suv” ekanligini keltirdi. Bu, albatta, hazil edi. Kompaniya avvaliga “oddiy suv” deb hazillashib, so’ngra suvning tarkibida xavfli moddalar borligi sababli sotuvni to’xtatishi, hazilning ta’sirini yanada kuchaytirdi. Odamlar kompaniyaning haziliga ishonishmagani sababi ham shunda. Bu holat Coca-Cola brendiga nisbatan ishonchsizlikni keltirib chiqardi. Odamlar kompaniya hazillaridan norozi bo’lishdi, chunki u mahsulot sifati bilan bog’liq muammolarni yashirishga urinayotgandek tuyuldi.
“Coca-Cola” 2005-yil 1-aprelda AQShda dasani suvini sotishni to’xtatishini e’lon qildi, chunki bu odamlarda “oddiy suv” deya taasurot qoldirdi.
2010-yil, KFCning “ikkitadan bittasi” taklifi: KFC Janubiy Afrikada 2010-yil 1-aprelda tovuqli burgerda ikkitadan bittasini tekinga olish aksiyasini e’lon qildi. Ko’plab odamlar bu aksiyaga ishonib, KFC restoranlariga tashrif buyurishdi. Biroq, KFC aksiyani davom ettira olmadi va minglab odamlar norozilik bildirishdi.
Hazillarni hammasi ham salbiy emas. Hazil hech kimga jismoniy yoki ruhiy zarar yetkazmasligi, barchaga kulgili bo’lishi kerak. Asosiysi, hazil odamlarni qo’rqitmasligi yoki vahimaga solmasligi kerak.
1-aprelning kelib chiqishi haqida aniq ma’lumotlar bo’lmasa-da, bu kunning tarixi juda qiziqarli. Asosiysi, bu kun kulgi, xursandchilik va yaxshi kayfiyat ulashishga qaratilgan! Shunday ekan, 1-aprelda hazillashishdan qo’rqmang, lekin me’yorni unutmang!